Collocazione: E.1

Riproduzioni

Digitalizzazioni in rete Digitale:

Napoli, Conservatorio di Musica Pellegrini Carlo di Castrovillari
Museum Historico-Legale bipartitum. In cuius primo libro sub praestantiae Musices inuolucro diversae Disciplinae praelibantur. In Altera verò quaedam de Angelis, Coelis, Planetia, Anima et Elementis apertius expenduntur. Ex probatis Aucthoribus collectum et in vnum congestum ab Abbate Don Carolo Pellegrino Vtrimsque Juris Doctore, Sac. Theol. Professore Prothonotario Apostolico ac Patritio Ciuitatis Castriuillarum. Cum Indice Rerum Notabilium in fine cuiusbet Libri. Romae, Ex Typographia Fabij de Falco, 1665, in 4°.

Undici carte non numerate in principio, compresavi l'antiporta in rame col ritratto di Papa Alessandro VII. Segue l'opera in facc. 194, con in fine sette altre carte per l'indice, e nell'ultima lo stemma e la data del tipografo. L'altr'opera unita alla presente ha pag. 197 e sette carte non numerate nel fine.
Il frontespizio è preceduto da un antiporto col ritratto inciso in rame del Pontefice Alessandro VII cui è dedicata l'opera dal Pellegrini con sua lettera sottoscritta Rom. Prid. Martij 1665. Segue un avviso dell'autore benevolo Lectori, dove sul bel principio racconta com'ei determinossi a scrivere il presente trattato sulle lodi della Musica; e qui ne trascriviamo le sue stesse parole: «Quisquis Musicam laudare velit, vel ipsius Divi Bernardi, ac Tiraquelli, testimonio laudabilem, Noctuas Athenas, et aquam Oceano ut dicitur attulisse comperiet. Meum itaque institutum huic labyrintho implicari tamquam immensum pelagus adire haud est; sed occasionem scribendi causidicus quidam (in controversia inter Virum quendam et Musicae Magistrum cui imbuendum pactis adiectis infra certum tempus filium suum tradiderat) praestitit, qui hanc Musices artem, ignobilem interpellare non erubuit. Cui tunc, ut par erat, vim vi repellendo, responsum fuit, se nempe in principiis errare, parumque in scientiis versatum se prodere; sciret enim si bene studuisset Musicam unam ex septem liberalibus artibus esse et non ignobilem effutiret. Hinc factum est, ut decurrentibus diebus canicularibus ad animi levamen, turn temporis magia seriis studiis cuiusdam Praxis fori Ecclesiastici tum civilium, tum criminalium causarum implicati (ut brevi Deo Dante) animum ipsum ab omni gravi cura relaxare et recreatione quadam ad Musicae dignitatem tuendam convertere, calamumque conferre decreverim, ad hoc, ut reipsa causidicus ille Palinodiam canere cogeretur.» Prosegue poscia col dire che quanto egli rapporta nell'opera, tutto fu tolto da gravi autori e anzi perciò niun s'attendesse cose nuove, chè egli protestava di scrivere il già scritto da tanti altri. Dapprima (così attesta il Pellegrini) s'era proposto di dare il libro in volgare onde fosse a portata de' professori di Musica per lo più ignari del latino; ma non dice poi per che causa lo componesse latinamente.
Da una epistola di certo Fra Tomaso Reni impressa nella sesta carta del libro ricavansi le seguenti notizie sul Pellegrini: «Quantus qualisque sis satis novit primum Patria tua, novit S. Marci Civitas inter primarias Provinciae nostrae Calabriae non infima; novit Sarsinaten Ecclesia; novit lata Militensis Dioecesis, in quibus tanta cum laude, et totius Cleri beneficio Vicarij Generalis munus per plures annos exercuisti. Novit tandem Hispania, cum Excellentissimi Ducis Montis Leonis Regni Aragoniae Proregis conscientiae factus es arbiter ... Perge igitur (così conchiude Fra Tomaso l'epistola) nec te ab incoepto dimoveri patiaris labor enim tuus non erit inglorius cum tu solus sis, qui inter scriptores, et aures permulces dulcisonis Musicae laudibus, et mentes ditas eruditionibus non vulgaribus etc.» Noteremo di sfuggita che l'opera qui citata ebbe a un incirca la stessa origine della Probole di Saverio Mattei comparsa più d'un secolo dopo la presente. Da niun bibliografo essendo menzionato questo libro, crediam opportuno di riferirne il contenuto, che è il seguente:
Pars Prima. - De Generica Musicae cognitione.
Cap. 1. Unde dicatur Musica et Musicus.
2. Quotuplex sit Musica.
3. Quando, a quo, et ubi inventa sit Musica.
4. Quid sit Musica.
5. Qualis sit Musica, an Scientia, vel Ars
Pars Secunda. - De praestantia et nobilitate Musicae ex eiusdem antiquitate. Caput unicum.
Pars Tertia. - De nobilitate et praestantia Musicae ex observatione.
Cap. 1. Quod Musica exercetur in Ecclesia Triumphante.
2. Quod Musica exercetur in Ecclesiae Militante.
3. Quod omnia sunt Musice composita, et creata.
4. Quod Coeli se moventes harmonia faciunt.
5. Ubi demonstratur, quod Anima est Musice creata.
6. Ubi quod corpus humanum est Musice compositum.
7. Ubi de harmonia Elementorum agitur.
Pars Quarta. - De praestantia Musicae ex utilitate.
Cap. 1. Ubi quod Musica omnes artes coadiuvat.
2. Ubi Musicae utilitas ostenditur ex contrario sensu legis.
Pars Quinta. - De praestantia et nobilitate Musicae ex necessitate ipsius.
Cap. 1. Ubi quod Musica est necessaria multis scientiis, ac statibus Personarum. 2. Quod Magiatri Muaicae non possunt expelli a vicinia propter Rumorem.
Pars Sexta. - De nobilitate et praestantia Musicae ex magnis et illustribus viris, qui illam exercuerunt.
Cap. 1. Ubi de Sanctis, qui Muaicae periti extitere.
2. Ubi de Pontificibus Musicae Professoribus agitur.
3. Ubi enumerantur Cardinales nostri temporis qui musicam exercuerunt.
4. Ubi promiscue de Archiepiscopis et Episcopis Musicae Professoribus agitur.
5. Ubi de Presbyteris Musicae studiosis.
6. Ubi Religiosi enumerantur qui Musicae Professorea extitere.
7. Ubi de Imperatoribus, qui Musicam exercuere demonstratur.
8. In quo Reges quidam, qui Musicam exercuere demonstratur.
9. Ubi de Principibus et Ducibus exercitus, qui Musicae studio floruerunt, sermo habetur.
10. In quo referuntur Juristae, Philosophi, et Medici Insignes, qui Musicam exercuerunt et aliae Personae virtuosae.
11. Ubi de quibusdam Pictoribus Illustribus, qui Musicam exercuerunt, agitur.
12. Ubi de quibusdam mulieribus illustribus Musicae studiosis.
Pars Septima.
Cap. 1. De praestantia et nobilitate Musicae ex auctoritate et observatione, atque exemplis.
2. In quo probatur quod Musicae usus fuit in Sacrificiis antiquis.
3. In quo demonstratur Musicae usus in Conviviis.
4. In quo adducuntur exempla ex quibus probatur Musicae usus in funeribus.
5. Ubi de Musicae usu in ludis, spectaculis, et in multis aliis auctoribus Antiquorum agitur.
6. In quo respondetor ad oppositiones quibusdam objectas.
Pars Octava.
Cap. 1. In quo agitur de praestantia, et nobilitate Musicae ex similitudine et opinione.
2. Ubi Cygnis comparatio habetur.
3. In quo fit comparatio optimi concentus cum Sirenis.
4. In quo habetur aliquando etiam Musicos Musis assimilari, et tandem hyperbolice Angelis, et aliis dulciter canentibus.
Pars Ultima.
Cap. 1. Ubi de praestantia et nobilitate Musicae sermo erit ab effectibus ex ea resultantibus.
2 Ubi agitur, quod Musica bellum juvat.
3. In quo de diverso effectu a proxime relato, agitur.
4. In quo de Musicae vi agitur etiam in Brutis operativa.
5. Ubi referuntur multae virtutes Musicae, et effectus mirabiles ipsius.
6. In quo probatur quod Musica furorem extinguit, tristitiam pellit, atque animi passiones moderatur.
7. In quo promiscue ostenditur Musicam morbos curare, dolores minuere, et multa mirabilia operari.
Abbenchè si veggano nel presente libro delle futilità per la smania ch'ebbe l'autore di non omettere veruna cosa al suo intento spettante, tuttavia dal solo indice de' capitoli surriportato, abbastanza risulta il pregio dell'opera dal lato dell'erudizione, trovandosi in essa tutt'insieme quanto sparsamente riscontrasi in parecchi scrittori dell'antica e recente età. Non dee mancare al volume un altro trattato di pag. 197 con nuovo frontespizio e numerazione di carte avente questo titolo: Liber Secundus in quo continentur Miscellanea quaedam eiusdem auctoris, Abbadis Don Caroli Pellegrini Patritii Civitatis Castrivillarum V. I. D. Sac. Theol. Professoris et Protonotarii Apostolici. De quibusdam Materiis in primo superiori libro, certo modo tactis, et ad ipsum spectantibus in eiusdem progressu non plene examinatis. Cum Indice particulari in fine Rerum Notabilium. Romae, 1665, Excudebat Fabius De Falco. Un esemplare di quest'opera rara è descritto nel secondo Catalogo del libraio bolognese Carlo Ramazzotti.

Nomi: Pellegrini, Carlo di Castrovillari.

Editori: De Falco, Fabio.

Catalogo della Biblioteca del Liceo Musicale di Bologna: I, pp. 8-10

RISM : B/VI, p. 641d

Antiche collocazioni: 0590 (catalogo Sarti, circa 1840)

ID: 43 Segnalazioni (errori nella scheda, suggerimenti bibliografici ecc.)

LEGENDA
[] Integrazioni a cura del Museo internazionale e biblioteca della musica di Bologna
* Dopo il numero di repertorio indica una discrepanza tra la consistenza indicata e quella effettiva
{} Integrazioni tratte dalle schede manoscritte di G. Gaspari
_ Carattere utilizzato per trascrivere i segni di abbreviazione

Teoria musicale

Musica vocale sacra

Musica vocale profana

Musica strumentale

Libretti